„”Weg met de Russische troepen” SCHOTEN als achtergrondgeluiden van Hongaarse radio-uitzendingen”
De kop van het hoofdartikel van „Amigoe di Curacao, het dagblad van de Nederlandse Antillen” van 24 oktober 1956
Korte introductie van de oorzaken van de Hongaarse Revolutie van 1956 en de Nederlandse samenleving van de jaren vijftig
23 oktober 1956 is een van de beroemde data van het verzet tegen de totale dictatuur, een moment in de geschiedenis waarop emoties loskwamen die tot dan toe verborgen waren gebleven. Een van de kenmerken van het stalinistische terreursysteem was de zo groot mogelijke invloed en regulering van het privéleven. Een aanzienlijk deel van de toenmalige Hongaarse samenleving werd geïnformeerd door de repressieve organen van de communistische staatsmacht. Naast de daaruit voortvloeiende sociale frustratie en gedwongen levensomstandigheden, is het de moeite waard om de complexe achtergrond van de wereldgebeurtenis te leren kennen. Het Onderstaand artikel beschrijft in het kort een momentopname van de contemporaine Nederlandse samenleving en informeert over de historische oorzaken van de Hongaarse Revolutie en Vrijheidsstrijd van 1956. Wat waren de redenen die leidden tot het uitbreken van de strijd in Hongarije tussen gewapende verzetsgroepen gevormd uit de bevolking en de sovjet troepen? Welke internationale en specifiek Hongaarse redenen werden op deze manier uitgedrukt? Hoe zag de Hongaarse en Nederlandse samenleving er destijds uit? Door dergelijke en soortgelijke vragen te onderzoeken, zal ik in het kort het tijdperk en de oorzaken van de wereldgebeurtenis beschrijven.
De ontwikkeling van de bipolaire wereldorde na de Tweede Wereldoorlog en het eerste decennium van de Koude Oorlog had een verstrekkend effect dat resulteerde in de deling van Europa. De invoering van het stalinistische systeem in Hongarije viel samen met de veiligheidsbelangen van de USSR, want tot juni 1947 geloofde Stalin blijkbaar dat ook de Sovjet-Unie kon profiteren van het Marshallplan. De Koude Oorlog die zich ontwikkelde nadat de politieke verspreiding van de communistische revolutie tot stilstand kwam, belastte de geschiedenis van de Hongaarse samenleving op meerdere manieren. Vanaf juli 1947 werd de organisatie van het democratische systeem van het volk in een onafhankelijk blok geconsolideerd. In september 1947 werd de Cominform opgericht, waardoor de stalinistische leiding volledige invloed had op de lokale partijen. In de loop van 1948-1949 werd in overeenstemming met het beroemde “Procentakkoord”, het stalinistische politieke systeem opgericht in de staten die deel uitmaakten van de bezettingszone van het Rode Leger, naast de uitsluiting van Joegoslavië. Stalin introduceerde een leiderscultus naar zijn eigen model, waarbij de leider van de lokale communistische partijen de stalinistische dictator van het specifieke land werd. De lokale communistische partijen werden gebruikt om het stalinistische systeem in te voeren. Naast krijgsgevangenen gebruikte de Sovjet-Unie gevangenen van het systeem van dwangarbeidskampen om de ontbrekende arbeidskrachten te vervangen. Het betekende de slavernij van miljoenen mensen in het Goelag-kampsysteem.
Er waren twee groepen met betrekking tot de richting van de economische ontwikkeling binnen de Sovjetpartij: een van hen drong aan op de centrale ontwikkeling van de zware industrie en de tweede gaf prioriteit aan de ontwikkeling van de landbouw. Tijdens wederopbouw van de Sovjeteconomie kon naast het innen van herstelbetalingen alleen op interne middelen worden gerekend, daarom werd te vordering van het Rode Leger gecombineerd met de vordering van middelen en mankracht door de lokale communistische leiding (bijv. Malenkij-robot). De monumentale zware industriële ontwikkeling van de Sovjeteconomie resulteerde in grondstoffentekorten, wat leidde tot inflatie van roebel. Dit macro-economische proces veroorzaakte, naast de wapenwedloop in de Koude Oorlog, een extreem lage levensstandaard. De mechanische aanpassing van het Sovjetsysteem leidde tot een vergelijkbare situatie in de bezette staten.
Het principe van collectieve verantwoordelijkheid versterkte de totale controle over de samenleving door het stalinistische regime. De communistische leiding probeerde alle tegenstanders van het politieke toneel te verwijderen. Conceptuele processen werden uitgevoerd naar het model van Stalins zuiveringen door valse documenten te overleggen en bekentenissen te ondersteunen die door marteling waren verkregen. In de laatste jaren van Stalin (1951-53) intensiveerden de zuiveringen van de Sovjet-Unie, die pas werden gestopt door de dood van de leider op 5 maart 1953. Dit leidde echter niet tot significante veranderingen in het verloop van de Koude Oorlog. Na in september 1953 aan de macht te zijn gekomen, plande Chroesjtsjov, de nieuwe eerste secretaris, tot de jaren tachtig een lange termijn vooruitzicht op de Verenigde Staten. Zijn programma was gekoppeld aan het gezamenlijk beheren van onverenigbare processen en kondigde een terugkeer naar de leninistische lijn aan. Dit politieke programma gaf de oppositie onder de communistische partijleden binnen de bezette staten de kans om in actie te komen. Tegen de trojka die de stalinistische lijn vertegenwoordigde, werd de oppositiegroep rond Imre Nagy, ook een Moskoviet, maar een Leninist, sterker. Het programma van Imre Nagy behoorde tot de tweede hierboven beschreven economische ontwikkelingsmethode, het economisch beleid gericht op het stimuleren van de productie van landbouw- en consumptiegoederen.
De politieke acties van Chroesjtsjov hadden een verregaande impact op de lokale communistische partijen en de bevolking van de bezette landen tegelijk. De XX. congres van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie kan worden beschouwd als het keerpunt waarna rekening moet worden gehouden met de onmiddellijke internationale antecedenten van de 1956 Hongaarse Revolutie. In zijn toespraak bekritiseerde Chroesjtsjov het stalinistische regime volledig, welke toespraak ondanks de besloten zitting openbaar werd gemaakt en algemeen bekend werd. Als gevolg van de verklaringen van Chroesjtsjov begonnen dergelijke politieke processen in Polen en Hongarije die zelfs de nieuwe eerste secretaris onvoorbereid betrapten. In 1956 zat het Sovjetleiderschap in een lastig parket, niet alleen vanwege de Suez-crisis, maar ook vanwege de binnenlandse politieke situatie van zijn Europese ondergeschikten. Chroesjtsjov koos in Polen voor een politieke oplossing, maar in het geval van Hongarije koos hij voor gewapend ingrijpen. De impact van het beleid en het systeem van Stalin begint dus zijn gruwelijke hiernamaals.
„Demonstrerende studenten eisen terugkeer van ex-premier Imre Nagy: HONGARIJE VOLGT POOLS VOORBEELD – Boedapest afgesneden van buitenwereld. STAAD KOOKT VAN MASSALE ONRUST”
De voorpagina van “De Telegraaf” van 24 oktober 1956
Het belangenconflict tussen de Verenigde Staten van Amerika en de Sovjet-Unie leidde tot de Koude Oorlog tijdens de definitie van de belangensferen van de wereld, waarin naast de Verenigde Naties regionale militaire, economische en politieke staatsverenigingen werden opgericht. Het was de oprichting van de NAVO en het Warschaupact die de omgeving van de Hongaarse samenleving bepaalden, die het tijdens de wederopbouw gelaten accepteerde. De interne antecedenten van de Hongaarse Revolutie van 1956 zijn onder meer de wapenstilstand en de eis tot herstel van 300 miljoen dollar, de militaire bezetting door de Sovjet-Unie, de overname van de communistische macht, het handhaven van het rechtssysteem van het volk, landhervormingen en het overwinnen van economische moeilijkheden. De vele uitdagingen werden verder bemoeilijkt door de financiële crisis en geschillen met buurlanden. Een van de redenen voor de 1956 Hongaarse Revolutie was de lage levensstandaard. De wederopbouw en de herstelbetalingen waren een buitengewone last. Als gevolg van de oorlog nam het aantal mensen in de werkende leeftijd af. Het bovengenoemde arbeidsbeleid van de USSR betekende ook een tijdelijk, maar op dat moment een langduriger verlies op het gegeven moment. Vanuit het grondgebied van Hongarije werden 550-570 duizend Hongaarse krijgsgevangenen voor langere of kortere tijd naar werkkampen van de Sovjet-Unie gestuurd. Het land leed een oorlogsverlies van 22 miljard pengő in 1938 reële waarde, dat was vijf keer het totale nationale inkomen van 1938. Dit was 40% van het totale nationale vermogen. In 1946 bereikte het nationaal inkomen de helft van het jaar 1938. Dit werd bemoeilijkt door het feit dat de Sovjet-Unie de voorstellen van de westerse mogendheden om de wereldmarktprijzen van 1944 te gebruiken bij het berekenen van de herstelbetalingen verwierp, maar de wereldmarktprijzen van 1938 met 10-15% verhoogde. Om deze reden werd een zesjarige vergoeding berekend tegen een lagere prijs. De Geallieerde Controlecommissie zorgde gedeeltelijk voor de inning van dit oorlogstribuut door het sovjetseringsproces te ondersteunen. De Sovjetregering corrigeerde later de betalingsverplichtingen en zag gedeeltelijk af van de herstelbetaling, zodat Hongarije in 1952 aan de gecorrigeerde versie kon voldoen. Het naoorlogse Hongarije erfde ook een monumentaal obstakel wat betreft het betalen van herstelbetalingen: tijdens de Tweede Wereldoorlog stapelde 280 miljoen dollar aan Hongaarse vorderingen, d.w.z. Duitse schuld, zich op op de Hongaarse-Duitse buitenlandse handelsbalans, die voor Hongarije verloren ging. Deze enorme items resulteerden in een constant lage levensstandaard als gevolg van de gedwongen ontwikkeling van de zware industrie en de hysterie van de Koude Oorlog.
Het proces van sovjetisering stuitte op weerstand van de Hongaarse samenleving, geleid door de rooms-katholieke kerk. De leider van het katholieke verzet, aartsbischop József Mindszenty, werd in 1949 tot levenslange gevangenisstraf veroordeeld. Het nieuwe wapenschild van de Hongaarse Volksrepubliek, versierd met een ster, korenaren en een harner, wekte algemene afkeer in de hedendaagse Hongaarse samenleving. Voor de Hongaarse samenleving vormden de terreurmaatregelen van het Rákosi-regime en de autoriteiten van het staatsbestuur een extra reden om hun afkeer te verbergen. Aanvankelijk waren de activiteiten van de Staatsverdedigingsautoriteit (ÁVH) gericht op het wegnemen van het verzet tegen de communistische dictatuur. In 1949 regulariseerde de ÁVH de showprocessen tegen de interne vijanden van de communistische partij. Het sovjet rechtssysteem gebruikte een breed scala aan redenen om de Hongaarse bevolking te intimideren.
- Het proces en de executie van László Rajk en zijn metgezellen
- Showprocessen tegen het leiderschap van de sociaaldemocratische partij
- Procedure tegen János Kádár en een groep Hongaarse communisten
Tussen 1950 en 1953 veroordeelden de rechtsbanken bijna 400 duizend mensen deels tot gevangenisstraffen, maar deels tot opsluiting in interneringskampen of werkkampen.
Tijdens de uitwisseling van elites nam de communistische leiding het eigendom in beslag van de voormalige elite die in het geliquideerde huis verbleef. Het economische beleid van het Rákosi-regime volgde de vorming van het systeem van de USSR. Het ene doel was de ontwikkeling van de zware industrie en het andere was de collectivisering van de landbouw. De daling van de levensstandaard is terug te voeren op verschillende factoren en een aanzienlijk deel vloeide voort uit de mega-investeringen van de communistische planeconomie met hoge investeringskosten. Begin 1951, werd het ticketsysteem opnieuw ingevoerd in Hongarije. Een gemiddelde burger van een Volksrepubliek had de communistische partijheerschappij, de leiderscultus, het totale staatstoezicht op het dagelijks leven, positieve discriminatie van arbeiders, het zoeken naar klassenvijanden, introductie van terreur en verschillende persoonlijke praktijken van zelfverdediging als een constant onderdeel van het dagelijks leven. Een ander alledaags fenomeen waren de tekorten, die op veel terreinen van de economie en de samenleving te zien waren. Een van de algemene taken van gewone mensen was om de ontbrekende items te verwerven. Het gebrek aan goederen is een van de redenen die de ziedende sociale stemming aanwakkerde. Wat was de reden voor dit gebrek aan goederen? Het antwoord vloeide voort uit zowel de fouten van het bovengenoemde Sovjet-planningssysteem als het falen van de erkenning van bepaalde economische processen, d.w.z. het onprofessionalisme van het Rákosi-regime. Een van de eigenaardigheden van gepland beheer was dat de gebruikte gegevens onnauwkeurig waren. Het gebrek aan goederen, vooral het gebrek aan voedsel, was te wijten aan het feit dat tijdens het eerste driejarenplan het aandeel landbouwinvesteringen dat aanvankelijk laag was, gaandeweg verder werd verminderd. Een ander probleem was dat ze economische trendlijnen en herstelperiodes niet herkenden. Dit fout is belangrijk vanuit het oogpunt van het verkeerd berekenen van de cijfers en het bepalen van de resultaten die in de toekomst kunnen worden behaald, omdat het rekende op onrealistische economische groei. Dit veroorzaakte de onhaalbare doelstellingen van het eerste vijfjarenplan, dat herhaaldelijk de lage levensstandaard aanwakkerde. Het was toen dat de fundamentele fout dat Hongarije “een land van ijzer en staal moest worden” een basisprincipe werd. Dit is vooral belangrijk omdat de communistische leiding moderne ontwikkelingen in de zware industrie niet eens als een prioriteit beschouwde. Zo werden de elektrotechnische industrie, de machinebouw en de chemische industrie alle ongunstig behandeld door het economisch management. Een andere beroepsfout was de overdreven centralisatie van de economie en als gevolg daarvan de verkeerde interpretatie van economische taken. Volgens de definitie van János Kornai kan effectieve productie worden gedefinieerd en gereguleerd op basis van zes vereisten. Volgens Kornai was een van de typische fouten van gepland management dat er een trend ontstond waarin andere belangrijke taken werden verwaarloosd of helemaal niet werden uitgevoerd om aan de basisindicatoren te voldoen.
Vanaf 1949 verslechterden de omstandigheden van de arbeiders. Tussen 1947-1953 daalde het maandelijkse reële inkomen van de fabrieksarbeiders overal. Dit werd in de herfst van 1953 ook erkend door de Rákosi-leiding. De lage verdiensten werden verder gedrukt door het gedwongen ondertekenen van vredesleningen, het lidmaatschap van vakbonden, boetes op de werkvloer en de kinderloosheidsbelasting. Dit werd bespot als “mannenbelasting” of “soldatenbelasting”. De reële waarde van de lonen is in de genoemde periode met 30% gedaald. Aan het begin van de jaren vijftig nam het aandeel van de overwegend jonge arbeidersklasse die onder het bestaansminimum leefden dramatisch toe. De onvervulde arbeidsnormen verstoorden de sfeer verder, wat een onbegrijpelijke situatie was, vooral voor de ongeschoolde en onervaren voormalige landbouwers die als gevolg van de communistische “hervormingen” fabrieksarbeiders waren geworden. In 1950, b.v. de communistische leiding verhoogde de arbeidsstandaard met gemiddeld 17% terwijl de lonen ongewijzigd bleven. De arbeidsomstandigheden werden verder verslechterd door het feit dat de vakbonden volledig in handen waren van de partij en hun belangenbehartigingsfunctie verloren. Als gevolg hiervan konden geschoolde arbeiders alleen protesteren door prestatie in te houden. Ernő Gerő, het hoofd van de economie in het Rákosi-regime, voerde sancties in voor “willekeurig” ontslag.
In het Hongaarse culturele leven werd, net als in de andere staten van het communistische blok, het marxisme ingevoerd dat de diversiteit uitschakelde. Na de nationalisatie werd het onderwijs bepaald door communistische leerplannen. Het aantal literaire werken dat in de jaren vijftig werd gepubliceerd, was lager dan voor de Tweede Wereldoorlog. Het aantal dag- en weekbladen daalde van bijna 400 tot tussen de 60 en 70. Aan de andere kant nam het aantal publicaties van kranten die de communistische ideologie verspreidden meerdere malen toe. In de periode tot Stalins dood leidde Mátyás Rákosi parallel de communistische partij en de regering. In 1953 werd Rákosi echter gedwongen zijn macht te delen met Imre Nagy, die premier werd tot het voorjaar van 1955. In zijn persoon kwam de reformistische communistische vleugel aan de macht. Bovendien werd de verandering in de machtssituatie van de Sovjet-Unie duidelijk aangetoond door het feit dat Rákosi zwaar werd bekritiseerd door de partijleiding van de Sovjet-Unie, voornamelijk vanwege de deplorabele staat van de landbouw. Het programma van de Nagy-regering verminderde de overheidsdruk op de samenleving. De brede massa van de Hongaarse samenleving sympathiseerde met zijn politiek. Zijn programma betekende echter niets meer dan de Hongaarse versie van het Sovjet-landbouwprogramma. De Hongaarse politieke wending in 1953-54 bereikte een staat waarin het de theorie steunde die typerend was voor de Franse Revolutie. De regering van Imre Nagy vertegenwoordigde hoop voor een aanzienlijke massa van de Hongaarse samenleving die erop kon vertrouwen dat het stalinistische politieke systeem in Hongarije zou kunnen worden ontbonden. De hervormingen gaven de samenleving een signaal dat de vertegenwoordiging van de dictatuur niet langer sterk genoeg was om het systeem volledig in stand te houden. In 1954 begonnen de processen om de conceptuele rechtszaken te herzien. Dit proces verhoogde de populariteit van de voorheen minder bekende Imre Nagy verder. In het voorjaar van 1955 veranderde de Hongaarse partijleiding opnieuw: profiterend van de interne strijd van de Sovjetpartij en de antipathie van de Hongaarse partijleiding jegens Nagy, verdreef Rákosi Imre Nagy uit de partijleiding. Imre Nagy werd aan het eind van het jaar ook uit de Hongaarse Arbeiderspartij gezet. De Sovjetleiding was weliswaar blij dat Hongarije zich enigszins had gestabiliseerd, maar vreesde bepaalde onderdelen van het programma van Nagy vanwege de buitensporige betrokkenheid van het publiek en de buitensporige vrijheid van kritiek. De processen zijn echter al gestart. Nagy trok zich niet terug uit zijn eerdere opvattingen, maar sloot zich aan bij de interne oppositie.
De XX. congres van de communistische partij van de Sovjet-Unie in februari 1956 leidde tot een nieuwe wending. Aangemoedigd door destalinisatie eisten de Hongaarse hervormingsintellectuelen en universiteitsstudenten een herziening van de conceptuele processen en de vervolging van de schuldigen. In juli 1956 trok het Sovjetleiderschap zich terug: Rákosi moest eerst zijn deelname aan de conceptproeven toegeven en nadat de Petőfi-kring in juni was opgeschort als gevolg van de gebeurtenissen in Polen, probeerde Rákosi tevergeefs de activiteiten van de communistische hervormingsoppositie te bekritiseren. In juli werd Mátyás Rákosi na de herhaalde tussenkomst van de politieke leiders van de Sovjet-Unie, ontheven van al zijn partijfuncties en verhuisde hij naar gedwongen huisvesting in een afgelegen deel van de Sovjet-Unie (aan het einde van de lange sleep werd Siberië zijn nieuwe verblijfplaats). Hij werd opgevolgd door zijn plaatsvervanger Ernő Gerő. Op 6 oktober verzamelde zich een enorme menigte voor de herbegrafenis van László Rajk en zijn metgezellen. Op 13 oktober werd Imre Nagy gerehabiliteerd. Op 16 oktober richtte een groep universiteitsstudenten in Szeged de onafhankelijke Verenigde Verenigde Vereniging van Hongaarse Universiteits- en Hogeschoolstudenten (MEFESZ) op. Op 19 oktober bezocht de Sovjetpartijleiding Polen en vertrokken de eenheden van het Rode Leger naar Warschau. De militaire interventie werd alleen voorkomen door het feit dat de hervormingsgezinde Gomulka een eed van trouw aan Chroesjtsjov had gezworen, waarna Gomulka tot leider van de Poolse partij werd gekozen. Tot 23 oktober sloten de studenten van alle Hongaarse hoge-onderwijsinstellingen zich aan bij MEFESZ en formuleerden de universiteitsstudenten hun eisen. De meest bekende zijn de eisen van de studenten van de Technische Universiteit van Boedapest op 22 oktober 1956. De studenten besloten de volgende middag een vreedzame mars te houden ter ondersteuning van hun eisen.
„Alle verbindingen verbroken. IJZEREN GORDIJN WEER NEER voor HONGARIJE. Tanks bezetten grensgebied”
Van de voorpagina van “de Volkskrant, de katholieke krant van Nederland” op 3 november 1956
Een korte presentatie van de Nederlandse samenleving van de jaren vijftig is belangrijk vanuit ons werk, omdat Nederland de Tweede Wereldoorlog aan de winnende kant beëindigd en kon profiteren van alle Amerikaanse hulp die Hongarije niet kon krijgen. Uit het bovenstaande is het gemakkelijk te begrijpen de ‘stalinistische schok’ die de Hongaarse samenleving trof, die in combinatie met de lage levensstandard de sociale oppositie creëerde die door het gewelddadige ongeduld van de autoriteiten de sociale bom op 23 oktober 1956 tot ontploffing bracht, die Hongarije wekenlang met bloed bedekte. Maar hoe was de situatie van de contemporaine Nederlandse samenleving in de jaren vijftig? Wat betekende de Koude Oorlog voor de Nederlandse samenleving?
De sociale receptie van het tijdperk van de Koude Oorlog was meestal onbegrijpelijk. De communistische-kapitalistische oppositie verdeelde de wereld in twee kampen en wel zodanig dat er onzekerheid en twijfel ontstond bij de hedendaagse inwoners van Nederland. Sommige individuen bewapenden zich met pistolen of zochten onderdak voor veiligheid. De Koude Oorlog bracht dus extra matregelen die de burgers van Nederland van streek maakten. De angst voor oorlog doordrong het dagelijkse leven van de Nederlandse samenleving. Meer dan de helft van de Nederlandse bevolking geloofde dat de Derde Wereldoorlog zou kunnen uitbreken vanwege de imperiumopbouwende politiek van de Sovjet-Unie. De Koude Oorlog zorgde ook voor een splitsing in Nederlands links. Net als de Italiaanse en Franse communisten werden de Nederlandse communisten naast de sociaaldemocraten ook door bijna alle politieke partijen aangevallen. Tijdens de jaren van de Koude Oorlog meende het publiek overal communistische invloeden te ontdekken. De zwart-wit houding van de jaren vijftig, die geen schakeringen accepteerde, was een goede beschrijving van de houding van de Nederlandse samenleving ten opzichte van de Koude Oorlog. In Nederland werd in die tijd een strikte naleving van sociale normen en aanpassing aan heersende waarden gemeengoed. Het tijdperk van massaconsumptie verscheen parallel aan de wederopbouw. De conflicten van de Koude Oorlog kwamen niet tegemoet aan het verlangen van de Nederlanders naar vrede, rust en welvaart. De Drees-regering was de eerste in de geschiedenis die een vrouw op een ministeriële positie benoemde. De sociaaldemocratische premier Willem Drees werd de ‘vader van de staat’ door de invoering van het ouderdomspensioen. Echter, in 1956 als gevolg van de ontwikkeling na de restauratie, werd de jeugd actief. Een nieuw jong sociaal concept was geboren: de hooligan. De activering van de jeugd mondde uit in massabewegingen, die vaak uitmondden in rellen. De typisch Nederlandse hooligan was een jonge man die de Koude Oorlog niet begreep, de propaganda ervan verwierp en de conservatieve familie en sociale orde verwierp. Hij werd niet aangetrokken door veiligheid, carrière of rust. De meerderheid van de Nederlandse samenleving verlangde naar gezinsrust. De jongeren waren niet om politieke redenen actief, maar ter bescherming van belangen. Voor de Nederlandse samenleving waren, naast de politieke en persstrijd, de meningen van vluchtelingen uit het Sovjetregime de voornaamste bronnen. Nederlanders hadden altijd een uitgesproken anti-communistische houding aangenomen. Met uitzondering van Amsterdam in de tijd, kon de partij van de Nederlandse communisten geen noemenswaardige resultaten laten zien. Op basis hiervan is het geen verrassing dat de straten van Amsterdam degenen waren waar de gemoederen losbarsten en demonstraties, rellen en schermutselingen plaatsvonden rond de lokale communistische gebouwen na het besluit van de partijleiding van de Sovjet Unie om het Rode Leger in te zetten en de Hongaarse Revolutie bloedig neer te slaan.
BIBLIOGRAFIE:
János Rainer M.: De 1956 Hongaarse Revolutie. Osiris, Boedapest, 2016. (Rainer M. János: Az 1956-os magyar forradalom)
Iván Pető – Sándor Szakács: De geschiedenis van vier decennia binnenlandse economie, 1945-1985. I. De periode van wederopbouw en de periode van gepland beheer, 1945-1968. Economische en Juridische Uitgever, Boedapest, 1985. 17-25. In: Gábor Czoch, Tamás Faragó, György Kövér, Ágnes Pogány, Ferenc Szávai, Zsuzsanna Varga (ed.): De verzameling van de Hongaarse economische geschiedenisteksten XVIII-XX. Eeuw. Aula, Boedapest, 2003. (Pető Iván – Szakács Sándor: A hazai gazdaság négy évtizedének története 1945-1985. I. Az újjáépítés és a tervutasításos irányítás időszaka 1945-1968.)
Iván Pető: De investeringen van het eerste driejarenplan. Historisch Overzicht, 1972, 1-2 nummer, 213-224. In: Gábor Czoch, Tamás Faragó, György Kövér, Ágnes Pogány, Ferenc Szávai, Zsuzsanna Varga (ed.): De verzameling van de Hongaarse economische geschiedenisteksten XVIII-XX. Eeuw. Aula, Boedapest, 2003. (Pető Iván: Az első hároméves terv beruházási)
Ferenc Jánossy: De trendlijn van economische ontwikkeling en herstelperiodes. Economische en Juridische Uitgever, Boedapest, 1966. 23-26, 31-33. In: Gábor Czoch, Tamás Faragó, György Kövér, Ágnes Pogány, Ferenc Szávai, Zsuzsanna Varga (ed.): De verzameling van de Hongaarse economische geschiedenisteksten XVIII-XX. Eeuw. Aula, Boedapest, 2003. (Jánossy Ferenc: A gazdasági fejlődés trendvonala és a helyreállítási periódusok)
Iván Berend T.: Economisch beleid aan het begin van het eerste vijfjarenplan, 1948-1950. Economische en Juridische Uitgever, Boedapest,1964. 53-96. In: Gábor Czoch, Tamás Faragó, György Kövér, Ágnes Pogány, Ferenc Szávai, Zsuzsanna Varga (ed.): De verzameling van de Hongaarse economische geschiedenisteksten XVIII-XX. Eeuw. Aula, Boedapest, 2003. (Berend T. Iván: Gazdaságpolitika az első ötéves terv megindításakor 1948-1950)
János Kornai: Het socialistische systeem, kritische politieke economie. HVG, Boedapest, 1993. 380-386. In: Gábor Czoch, Tamás Faragó, György Kövér, Ágnes Pogány, Ferenc Szávai, Zsuzsanna Varga (ed.): De verzameling van de Hongaarse economische geschiedenisteksten XVIII-XX. Eeuw. Aula, Boedapest, 2003. (Kornai János: A szocialista rendszer. Kritikai politikai gazdaságtan)
János Kornai: De buitensporige centralisatie van het economisch beheer. Economische en Juridische Uitgever, Boedapest, 1957. 104-121. In: Gábor Czoch, Tamás Faragó, György Kövér, Ágnes Pogány, Ferenc Szávai, Zsuzsanna Varga (ed.): De verzameling van de Hongaarse economische geschiedenisteksten XVIII-XX. Eeuw. Aula, Boedapest, 2003. (Kornai János: A gazdasági vezetés túlzott központosítása)
Gyula Belényi: Omslag op de arbeidsmarkt aan het eind van de jaren ’40 en de situatie van de industriële arbeid in de jaren ’50. In: Keerpunt in de wereld en in Hongarije, 1947-1949. Napvilág Uitgeverij, Boedapest, 2000. In: Gábor Czoch, Tamás Faragó, György Kövér, Ágnes Pogány, Ferenc Szávai, Zsuzsanna Varga (ed.): De verzameling van de Hongaarse economische geschiedenisteksten XVIII-XX. Eeuw. Aula, Boedapest, 2003. (Belényi Gyula: Fordulat a munkaerőpiacon az 1940-es évek végén és a nagyipari munkásság helyzete az 1950-es években)
István Németh (ed.): De geschiedens van de 20e eeuw. I. Europa. Kossuth, Boedapest, 2017.
Ignác Romsics: De geschiedenis van Hongarije. Kossuth, Boedapest, 2017.
Hans Olink: In strijd met de Waarheid – 1956 – de koude burgeroorlog van Amsterdam. 1956 Institution, Boedapest, 2006.